I. Osons le changement avec les nouvelles idées politiques pour réussir la réconciliation et mieux vivre ensemble.
Aloys MUSOMESHA
Instituteur et licencié en droit
Formation de « Magistrats des Sièges »
Avocat des droits humains et de la réconciliation
SPÉCIALISATIONS : 1. Médiation locale, scolaire et pénale
2. Théologie Pastorale sur le pardon et la justice de la réconciliation
Projet pour la Réconciliation authentique, indépendant et politiquement neutre
Site web: www.projet-dvjp.net Tél. +32474601712 E-mail: projet-dvjp@outlook.com
Nos publications:
A. Livre: La détention illégale et sa répression en droit pénal rwandais, mémoire présenté en vue de l’obtention du grade de Licencié en droit, Kigali (Rwanda), Juin 1990, 59 pages
B. Autres: livret, articles, émissions, etc.
1. Amategeko agenga ifatwa n’ifungwa mu Rwanda 1997
2. Plaidoyer pour le droit de la réconciliation (2002) : Document fondateur du Projet « Guide de la Réconciliation pour la Paix »
3. Conférence-débats sur la réconciliation rwandaise du 29 octobre 2002 à Bruxelles
4. Construire la paix par la réconciliation (2003)
5. La confiance par le processus de médiation (2010)
6. La médiation et la justice réparatrice pour la résolution du conflit ethnique rwandais (2014)
7. La médiation restaure la confiance (2014)
8. La médiation, voie royale pour la réconciliation (2014)
9. La réconciliation possible par la médiation (2014)
10. La médiation face aux divers modes de régulation des conflits (2014) :
http://projet-dvjp.net/2014/10/la-mediation-face-aux-divers-modes-de-regulation-des-conflits/
11. Ubutabera mpuzabantu bw’abanyarwanda (2014) :
http://projet-dvjp.net/2014/12/ubutabera-mpuzabantu-bwabanyarwanda-2/
12. Ubwiyunge nyakuri bukeneye ubuyobozi n’amategeko abugenga (2015) :
http://projet-dvjp.net/2015/01/ubwiyunge-nyakuri-bukeneye-ubuyobozi-namategeko-abugenga/
13. Amashyirahamwe n’amadini nayo yubaka demokarasi (2015) :
http://projet-dvjp.net/2015/04/amashyirahamwe-namadini-nayo-yubaka-demokarasi-2/
IKIGANIRO:
Igice cya 1. https://soundcloud.com/projet-dvjp/amashyirahamwe-namadini-nayo-yubaka-demokarasi-igice-cya-mbere
Igice cya 2. https://soundcloud.com/user-768382189/amashyirahamwe-namadini-nayo-yubaka-demokarasi-igice-cya-2-aloys-musomeshawmv
Igice cya 3. https://soundcloud.com/user-768382189/amashyirahamwe-namadini-nayo-yubaka-demokarasi-igice-cya-3-aloys-musomeshampeg4
14. Munyarwanda haguruka twubake demokarasi (2015) :
http://projet-dvjp.net/2015/05/munyarwanda-haguruka-twubake-demokarasi/
15. Rwanda nziza si umubyeyi gito (2015) :
http://projet-dvjp.net/2015/07/rwanda-nziza-si-umubyeyi-gito/
16. Nitwibohore ingoyi y’ingengabitekerezo z’amoko ya politiki (2015) :
http://projet-dvjp.net/2019/08/nitwibohore-ingoyi-yingengabitekerezo-zamoko/
17. Société civile nyarwanda mu nzira y’ubwigenge n’ubwiyunge nyakuri (2015) :
http://projet-dvjp.net/2015/11/societe-civile-nyarwanda-mu-nzira-yubwigenge-nubwiyunge-nyakuri-2/
18. Rwanda: Igihugu kiramutse kiyobowe n’amoko ya politiki, nticyagendera ku mategeko (2015):
http://projet-dvjp.net/2015/12/rwanda-igihugu-kiramutse-kiyobowe-namoko-ya-politiki-nticyagendera-ku-mategeko/
19. L’amnistie et la grâce: des faux pardons pour une fausse réconciliation (2016) http://projet-dvjp.net/2016/12/lamnistie-et-la-grace-des-faux-pardons-pour-une-fausse-reconciliation/
20. Ubutabera mpuzabantu ni iki? Abantyarwanda twakwiyunga dute? Tubiganireho. (3.02.2016) http://projet-dvjp.net/2016/02/ubutabera-mpuzabantu-ni-iki-abanyarwanda-twakwiyunga-dute/
21. Rwanda: Imbaga y’Inyabutatu ifungiwemo inzirakarengane z’amoko ya politiki (Gashyantare 2016) http://projet-dvjp.net/2016/02/rwanda-imbaga-yinyabutatu-ifungiwemo-inzirakarengane-zamoko-ya-politiki/
22. Nitwibuke twiyubaka kandi twubaka ubumwe n’ubwiyunge mu cyubahiro (Gicurasi 2016) http://projet-dvjp.net/2016/05/twibuke-twubaka-ubumwe-nubwiyunge-mu-cyubahiro/
23. Ikiganiro: Politiki mpuzabanyarwanda ni yo izacyemura burundu ikibazo cy’impunzi (Nzeri 2016)
http://projet-dvjp.net/2016/09/duharanire-politiki-mpuzabanyarwanda/
24. Le rôle et les missions de la Société civile rwandaise sur la scène politique (Décembre 2016
25. Ni iyihe mpinduka izacyemura burundu ikibazo cy’impunzi z’abanyarwanda ? (Mutarama 2017) http://projet-dvjp.net/2017/01/ni-iyihe-mpinduka-izacyemura-burundu-ikibazo-cyimpunzi-aloys-musomesha/
Mu kiganiro:
26. Niduharanire ko abanyarwanda bareshya imbere y’amategeko (Kanama 2017)
http://projet-dvjp.net/2017/08/niduharanire-ko-abanyarwanda-bareshya-imbere-yamategeko/
Ikiganiro mw’ijwi gusa (audio):
27. Politiki Mpuzabanyarwanda iharanira amahoro
http://projet-dvjp.net/2017/08/politiki-mpuzabanyarwanda-iharanira-amahoro/
Ikiganiro mw’ijwi gusa:
28. Niduharanire impinduka ya demokarasi muri politiki y’amashyaka
29. Ingabo z’amashyaka n’iz’amoko ya politiki ntizatuma igihugu kigendera ku mategeko
http://projet-dvjp.net/2017/10/ingabo-zamashyaka-nizamoko-ya-politiki-ntizatuma-igihugu-kigendera-ku-mategeko/
30. Umushinga w’Ubwiyunge Nyakuri ukorera mu bwigenge no mu bufatanye na Sosiyete sivili
http://projet-dvjp.net/2017/11/5731/
31. Ikibazo cy’impunzi z’abanyarwanda cyarangizwa na Sosiyete Sivili
http://projet-dvjp.net/2017/11/ikibazo-cyimpunzi-zabanyarwanda-cyarangizwa-na-sosiyete-sivili/
32. INYABUTATU NYARWANDA ifungiyemo inzirakarengane z’amoko ya politiki
Igice cya 1:
Igice cya 2:
Igice cya 3:
33. Dusesengure umugani: « Umwami ntiyica hica Rubanda »
http://projet-dvjp.net/2018/03/dusesengure-umugani-umwami-ntiyica-hica-rubanda/
34. Inyito « Jenoside yakorewe abatutsi muri 1994 mu Rwanda » yemejwe na ONU igiye kugaragaza ukuri.
34. Radio URUMULI CCSCR: Ikiganiro ku butabera mpuzabantu n’ubwiyunge
http://projet-dvjp.net/2018/07/radio-urumuli-ccscr-ubutabera-mpuzabantu-nubwiyunge/
35. Ikiganiro kuri Radio URUMURI CCSCR: Ubwiyunge nyakuri bivuga iki ?
http://projet-dvjp.net/2018/07/radio-urumuri-ccscr-ikiganiro-ubwiyunge-nyakuri-bivuga-iki/
36. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nidushake umuti n’urukingo by’irondakoko n’ivanguramoko mu Banyarwanda (igice cya 1)
http://projet-dvjp.net/2018/08/nidushake-umuti-nurikingo-byirondakoko-nivanguramoko-aloys-musomesha/
37. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nidushake umuti n’urukingo by’irondakoko n’ivanguramoko mu Banyarwanda (igice cya 2)
http://projet-dvjp.net/2018/09/nidushake-umuti-nurukingo-byirondakoko-nivanguramoko-igice-cya-2/
38. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nidushake umuti n’urukingo by’irondakoko n’ivanguramoko mu Banyarwanda (igice cya 3)
http://projet-dvjp.net/2018/10/nidushake-umuti-nurukingo-byirondakoko-nivanguramoko-igice-cya-3/
39. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nidushake umuti n’urukingo by’irondakoko n’ivanguramoko mu Banyarwanda (igice cya 4)
40. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nidushake umuti n’urukingo by’irondakoko n’ivanguramoko mu Banyarwanda (igice cya 5)
41. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Nitwibohore ingengabitekerezo z’amoko ya politiki ikibazo cyayo kirangire
42. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Ni iyihe mpinduka izacyemura ikibazo cy’impunzi Abanyarwanda bakabana bose mu gihugu
43. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Poilitiki mpuzabanyarwanda niyo izarangiza burundu ikibazo cy’impunzi z’abanyarwanda
44. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Projet-DVJP Ubutumwa bwo gushimira Kizito Mihigo w’i Kibeho
http://projet-dvjp.net/2020/04/projet-dvjp-ubutumwa-bwo-gushimira-kizito-mihigo-wi-kibeho/
45. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Projet DVJP – KIZITO Mihigo yatwubakiye iteme riduhuza ndetse n’umusingi w’inzu y’amahoro
46. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Umuryango CCSCR urasobanura uko imihango yo KWIBUKA ikwiye gukorwa
http://projet-dvjp.net/2020/05/umuryango-ccscr-urasobanura-uko-imihango-yo-kwibuka-ikwiye-gukorwa/
https://www.youtube.com/watch?time_continue=142&v=d_6kpce9GGk&feature=emb_logo
47. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Ubwiyunge nyakuri bukeneye inzego nshya z’ubuyobozi n’ubutabera ndetse n’amategeko abugenga
http://projet-dvjp.net/2020/06/ubwiyunge-nyakuri-bukeneye-inzego-nshya-zubuyobozi-nizubutabera/
Igice cya 1: Ikiganiro n’umunyamakuru Musabyimana Gaspard wa Radio INKINGI
Igice cya 2: Ikiganiro n’umunyamakuru Sebahire Célestin wa Radio URUMURI
48. Inzirakarengane za politiki y’ingirwamoko zifungiye mu Nyabutatu nyarwanda nizirekurwe.
49. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Ndaburira abagifungiye mu Nyabutatu-ngirwamoko: nimuyivemo itarabasenyukiraho. Libérez-vous !
50. Ikiganiro kuri Radio URUMURI: Inyabutatu iri gusenyuka ! Musomesha Aloys arasubiza umunyamakuru wanenze ikiganiro cye
51. RWANDA. IMPINDUKA Y’UBWIGENGE BUSESUYE BW’ABABANYARWANDA (25.07.2020)
http://projet-dvjp.net/2020/07/rwanda-impinduka-yubwigenge-busesuye-bwabanyarwanda/
Rwanda. Impinduka y’ubwigenge busesuye bw’abanyarwanda
52. Ikiganiro kuri Radio URUMURI ku nyandiko:
RWANDA. IMPINDUKA Y’UBWIGENGE BUSESUYE BW’ABABANYARWANDA
http://projet-dvjp.net/2020/08/rwanda-impinduka-yubwigenge-busesuye-bwabanyarwanda-2/
53. Le pardon de Dieu face à la justice des juges. Hors du confessionnal et du tribunal, quelle instance pour réconcilier les hommes ?
TFF CeTP Le pardon de Dieu face à la justice des juges
54. Inyabutatu-ngirwamoko si intagatifu kuko yangiza ubumuntu
http://projet-dvjp.net/2020/10/inyabutatu-ngirwamoko-si-intagatifu-kuko-yangiza-ubumuntu/
55. Ikiganiro cya CCSCR na Munyabagisha François ku gitabo cye – Rwanda: AMAHINDURA. Umuvuno w’Ubwiyunge Nyakukuli. Igice cya 1
56. Twinjiye mu mahindura y’ubwiyunge nyakuli – Munyabagisha François na Musomesha Aloys. Igice 2
57. Twinjiye mu mahindura y’ubwiyunge nyakuli – Munyabagisha François na Musomesha Igice 3
58. Twinjiye mu mahindura y’ubwiyunge nyakuli – Munyabagisha François na Musomesha Aloys. Igice 4
59. Twageze mu mahindura y’ubwiyunge nyakuli. Munyabagisha F. na Musomesha A. Projet DVJP. Ikiganiro cya 5
60. ABANYARUMULI bati : « Ayo moko ni bwoko ki ? » (igice cya 1)
http://projet-dvjp.net/2021/01/abanyarumuli-bati-ayo-moko-ni-bwoko-ki-igice-cya-1/
61. ABANYARUMULI bati : « Ayo moko ni bwoko ki ? » (igice cya 2)
http://projet-dvjp.net/2021/01/abanyarumuli-ayo-moko-ni-bwoko-ki-igice-cya-2/
62. ABANYARUMULI bati : » Ayo moko ni bwoko ki ? » (igice cya 3)
http://projet-dvjp.net/2021/01/abanyarumuli-ayo-moko-ni-bwoko-ki-igice-cya-3/
63. ABANYARUMULI bati: « Ayo moko ni bwoko ki ? » (igice cya 4)
http://projet-dvjp.net/2021/01/abanyarumuli-ayo-moko-ni-bwoko-ki-abashakashatsi-ku-mateka-yamoko-4/
63. ABANYARUMULI bati: « Ayo moko ni bwoko ki ? » (igice cya 5)
64. ABANYARUMULI bati: « Ayo moko ni bwoko ki? » (igice cya 6) Tuyamaze iki ?
http://projet-dvjp.net/2021/02/abanyarumuli-ayo-moko-ni-bwoko-6-tuyamaze-iki/
65. DVJP – RWANDA : Impinduka y’ubwiyunge nyakuri, ubwigenge busesuye n’ubwisanzure mu banyarwanda
66. ABANYARUMULI barasesengura inyandiko y’umushinga DVJP : Impinduka y’ubwiyunge nyakuli, ubwigenge busesuye n’ubwisanzure mu banyarwanda (igice 1)
67. ABANYARUMULI : Idamange na Kizito nibatumurikire mu nzira y’ubwiyunge nyakuli
68. ABANYARUMULI barasesengura inyandiko y’umushinga DVJP ku mpinduka ya Repubulika ivuguruye nshya ikenewe mu Rwanda (igice 2)
69. Umushinga DVJP : Urubanza rwa politiki y’abanyarwanda ngo rwaba ari urucabana
http://projet-dvjp.net/2021/04/urubanza-rwa-politiki-yabanyarwanda-ngo-rwaba-ari-urucabana/
70. Umushinga DVJP : Abubatse INYABUTATU IVUGURUYE nabo bayisenyeraho
http://projet-dvjp.net/2022/01/abubatse-inyabutatu-ivuguruye-nabo-bayisenyeyeho/

C. IBIGANIRO bya Projet-DVJP nk’umuyobozi wa Komisiyo y’ubumwe n’ubwiyunge nyakuri ya CCSCR: Cadre de Concertation de la Société Civile Rwandaise – Inama Mpuzabikorwa ya Sosiyete Sivili Nyarwanda
1. Tariki ya 25 Nyakanga 2020
http://projet-dvjp.net/2020/07/ikiganiro-cya-mbere-cya-ccscr-ku-ubumwe-nubwiyunge-nyakuri-bwabanyarwanda/
2. Kanama 2020
http://projet-dvjp.net/2020/08/ccscr-na-musomesha-aloys-baradusobanurira-ubwiyunge-nyakuri/
3. Nzeri 2020
Aloys MUSOMESHA, Rwanda: « Notre destin, c’est la réconciliation »
II. Médiation et justice réparatrice (restauratrice) – documents
1. Loi belge du 22 juin 2005 – la justice réparatrice
2. Aloys MUSOMESHA (2002). Plaidoyer pour le droit de la réconciliation
3. Aloys Musomesha (2003). Construire la paix par la réconciliation
4. Ecosoc-2002 Principes fondamentaux-programmes justice réparatrice
5. Programme justice réparatrice (2008) – Manuel des Nations Unies
7. La justice restaurative, vers un nouveau modèle de justice pénale
8. FerNando Carvajal Sánchez (1999). Justice réparatrice moyen émancipateur
9. La médiation pénale – le plus beau métier du monde est de réunir les hommes (Jean Monet)
10. Arnaud STIMEC, Les limites de la médiation
11. Florence P. et Birgit S.G. (Suisse), La médiation en matière pénale pour adultes…
12. Jacques Faget, La médiation en matière pénale
13. Julien Knoepfler (Suisse), La médiation pénale en Suisse
14. Kellens G. et Buonatest A., Instiller dans la procédure pénale une culture de la médiation
15. ASBL Arpège, La justice restauratrice en Communauté française (Belgique)
16. La médiation dans le champ pénal (en Belgique). La médiation réparatrice et la médiation pénale
17. La médiation pénale en Belgique (résumé)
18. La médiation pénale en Belgique
19. La médiation. Actes du colloque du 10.10.1996 à Génève (Suisse)
20. Jacques Faget, Médiation et violences conjugales
21. ONU (2011), Renforcement du rôle de la médiation dans le règlement pacifique des différends…
22. ONU, Directives des NU pour une médiation efficace
23.Anne c. salberg, Racisme et médiation (Suisse)
24. Robert Cario, La Justice restaurative. Principes et promesses, Ed. L’Harmattan, 2005
25. Roberto Carlo, Changing Lenses: Autour de l’œuvre d’Howard Zehr
26. Conférences sur la médiation en Suisse
27. Thierry Dudreuilh (France), Médiation pénale et réparation de la personne
III. Justice internationale
1. Statuts de Rome créant la Cour Pénale Internationale
2. Statut du Tribunal Pénal International pour le Rwanda
IV. Pardon et réconciliation (articles, documents, témoignages, …)
1. Card. Godefried Danneels, Prière pour parvenir à pardonner
2. La réconciliation après un conflit violent (2004)
3. La réconciliation après un conflit violent (synthèse de la version 2004)
4. Le pardon à l’épreuve. Une enquête au Rwanda, par Benoît Guillou – La lettre de Justice & Paix
5. Benoît Guillou, Le pardon est-il durable. Une enquête au Rwanda – extraits du livre
6. La Chronique d’Amnesty International, Rwanda – vivre l’après génocide, octobre 2014.
7. Le groupe ICYUBAHIRO: »Mbwira Munyarwanda »
8. Revue – Reliures; Le Pardon, Liège, 2004
9. Les articles de MUSOMESHA Aloys ( voir point I ci-dessus)
10. RWANDA. Les Accords de Paix d’Arusha
https://soundcloud.com/radioimpala/rwanda-archive-dafrique-accord-darusha-special-juvenal-habyarimana
V. Droits humains et politique de la réconciliation
Déclaration de l’UNESCO du 27 novembre 1978 sur la race et les préjugés raciaux
A. Afrique centrale
1. Haut commissariat des Nations Unies aux droits de l’homme, Mapping Report 02062010 (fr) (1993-2003)
2. RWanda-Burundi: justice, Pardon et réconciliation.
3. Rwanda: Enfermer les pauvres (Human Rights Watch)
https://www.hrw.org/fr/news/2016/07/21/rwanda-enfermer-les-pauvres
4. RDC : Rapport des experts de l’ONU sur la présence de l’armée rwandaise en RDC
Rapport des experts ONU sur la présence de l’APR RDC 23.12.20.pdf
RCF, la Radio Catholique Francophone présente:
RWANDA – Génocide et crimes de masse: le pardon peut-il être politique?
B. Rwanda
2. Droits de l’homme Rwanda 2014 – Amnesty International
3. Résolution du Parlement européen du 6 oct 2016 – affaire Victoire Ingabire
4. FIDH – Note sur la situation au Rwanda sorti ce 09-08-2017- rwanda699fraout2017web
RWANDA: LA DEMOCRATIE MISE SOUS TUTELLE (Rapport de la FIDH août 2017)
5. Les articles de MUSOMESHA Aloys ( voir point I ci-dessus)
Aloys MUSOMESHA, Rwanda: « Notre destin, c’est la réconciliation »
VI. BIBLIOTHEQUE: ouvrages consultés et recommandés
1. Edward M. HALLOWELL, M.D., Osez pardonner, Editions AdA Inc., Quebec, Canada, 2005, 280 pages
2. Jean MONBOURQUETTE, Comment pardonner, Editions Novalis/Bayard, Canada, 2006, 223 pages
3. Jean MONBOURQUETTE et Isabelle D’ASPREMONT, Demander pardon sans s’humilier?, Editions Novalis/Bayard, Ottawa, Canada, 2004, 168 pages
4. Jean MONBOURQUETTE, Aimer, perdre et grandir, Editions Novalis/Bayard, Quebec, Canada, 2007, 165 pages
5. Jean MONBOURQUETTE, A chacun sa mission, Editions Bayard, Paris, 2001, 197 pages
6. Dr Jim DINCALCI, Pardonner au-delà de la raison, Editions Le Dauphin Blanc Inc., Quebec, Canada, 2012, 351 pages
7. Couples et Familles, asbl, Pardons, Editions Feuilles Familiales, Malonne, Belgique, 2013, 95 pages
8. Daniel MAURIN, Guérir ses blessures intérieures, Porte de la liberté, de la paix et de la joie, Editions Jouvence, Dijon-Quetigny, France, 2006, 253 pages
9. Maryse VAILLANT, Pardonner à ses parents, Editions de La Martinière, Paris, 2004, 252 pages
10. FI.ACAT (Fédération Internationale de l’Action des Chrétiens pour l’Abolition de la Torture), Guerre, génocide, torture, la réconciliation à quel prix? Editions Desclée De Brouwer, Paris, France, 1997, 170 pages
11. Innocent BIRUKA, Sagesse rwandaise et culture de la paix, Editions L’Harmattan, Paris, France, 2010, 350 pages.
Sagesse rwandaise et culture de la paix
12. Isabelle FILLIOZAT, L’intelligence du cœur, Editions Jean-Claude Lattès, 1997, 341 pages
13. Christel MARTIN, La haine n’aura pas pas son dernier mot, Maguy, la femme aux 10000 enfants, Editions Albin Michel, Paris, 2005, 218 pages
14. Immaculée ILIBAGIZA, De l’horreur au pardon, Témoignage d’une rescapée du Rwanda, Editions Artège, France, 2010, 217 pages
De l’horreur au pardon
15. Immaculée ILIBAGIZA, MIRACULÉE, Dans l’enfer du génocide rwandais, elle trouve la lumière, Éditions J’ai lu, Paris, 2007, 346 pages
MIRACULEE
16. Frédéric DE CONINCK, Tendre l’autre joue? Editions Farel, France, 2012, 159 pages
17. Daniel ANGE, Le Pardon, divine chirurgie, Editions des Béatitudes, France, 2005, 219 pages
18. Jean-Pierre BONAFÉ-SCHMITT, La médiation en France et aux Etats-Unis, Lextenso éditions, Paris, 2010, 199 pages
19. François MUNYABAGISHA, Rwanda AMAHINDURA, Umuvuno w’ubwiyunge nyakuli, Editions Lambda, Quebec, Canada, avril 2014
20. Benoît GUILLOU, Le pardon est-il durable? Une enquête au Rwanda, Editions François Bourin, Paris, 2014, 247 pages
21. Arthur BUEKENS, Quand la Bible parle de pardon, Éditions Fidélité, Namur (Belgique), 2013, 140 pages
22. Guy THEUNIS, Mes soixante-quinze ans de prison à Kigali, Éditions Karthala, Paris, 2012, 260 pages
23. Michel DONNET, Rwanda, je ne t’oublierai jamais, 40 ans d’immersion dans les Mille Collines, 2012, 111 pages
24. Lytta BASSET, Au-delà du pardon, Le désir de tourner la page, Éditions Presses de la Renaissance, Paris, 2006, 163 pages
25. Mireille Delmas-Marty ; Procès pénal et droits de l’homme ; vers une conscience européenne ; Presses universitaires de France, Paris, 1992
26. François Rigaux ; Pour une Déclaration Universelle des droits des Peuples ; identité nationale et coopération internationale ; chronique sociale, Lyon, 1990
27. MAX Liniger-Goumaz ; ONU ET DICTATURES ; De la démocratie et les droits de l’homme, Editions l’Harmattan, Paris, 1984
28. Pierre Bercis ; Guide des droits de l’homme ; La conquête des libertés, Hachiette, France, 1993
29. Le livre des religions ; Editions Gallimard, 1989 7. Alliance Biblique Universelle ; La Sainte Bible, Société biblique française, 1997
30. Caroline Sägesser et Vincent de Coorebyter ; Cultes et Laïcité en Belgique. Dosseir du CRISP
31. Dan Smith ; Atlas du Nouvel état du monde ; Défis et tensions dans les sociétés , les économies, les nation ; Editions France Loisirs, Paris, 2000
32. GUERRES DU XX e SIÈCLE. Edition : Pierre Vallaud, Mathilde Aycard ; Atlas, Paris, 2000
33. Gérard Defois, Jean Le Du, Nicole Fabre ; Le Sacrement de réconciliation, les difficultés de la confession ; Ed. Fayard-Mame, Paris, 1969
34. Gérard Defois, Henri Denis, Nicole Fabre ; Le Sacrement de réconciliation, vers une pastorale pénitentielle ; Ed. Fayard-Mame, Paris, 1970
35. Yves Madiot, Droits de l’homme, Editions Masson ( 2ème édition), Paris, 1991
36. GRIP ; L’ONU dans tous ses Etats : Son histoire – Les principes et les faits. Les nouveaux défis – Quelles réformes ? ; Collection « GRIP-Informations », Institut de recherche et d’informations sur la paix et la sécurité, Bruxelles, octobre 1995
37. Paz Rojas B., Victor Espinoza C., Julia Urquieta O., Hernan Soto H. ; Pinochet face à la justice espagnole ; éditions l’Harmattan, Paris, 1999. Traduit de l’espagnol par Jacques Secretan. Titre original : « Pinochet ante la justicia espanola »
38. Pierre BARAKETSE ; L’Enjeu Géopolitique des Transnationales Minières au Congo, un dossier de SOS RWANDA-BURUNDI, Buzet (Belgique), 1999
39. Clerc Olivier, Peut-on tout pardonner? Editions Eyrolles, Paris, 2015, 153 pages
40. Gaël Faye, Petit pays, Editions Grasset, Paris, 2016, 216 pages
41. Isabelle NAZARE-AGA, Les manipulateurs sont parmi nous. Qui sont-ils? Comment s’en protéger? Les éditions de l’Homme, Montréal-Québec, 2015, 286 pages.
42. Cédric CHANOT, Le pardon à l’école du pape François, textes rassemblés, éd. Artège, Paris, 2019, 183 pages
43. Gary Chapman & Jennifer Thomas, Les langages de la réconciliation; Apprendre à présenter ses excuses et à décoder celles des autres, Editions Farel, Marine La Vallée Cedex 2, France, 299 pages.
VII. Les sites internet sur le pardon et la réconciliation
1. Aloys MUSOMESHA: www.projet.dvjp.net
2. Jean-Paul SAMPUTU: http://www.samputufc.org/
3. Olivier CLERC: www.olivierclerc.com www.cerclesdepardon.fr www.journeesdupardon.fr
4. Initiatives et Changement International: http://www.iofc.org/fr/au-dela-du-pardon-beyond-forgiving